شاتر دوربین و سرعت شاتر چیست و چگونه آن را تنظیم کنیم؟

 به زبان ساده، شاتر به یک پرده متحرک و یا دستگاهی گفته می‌شود که در مقابل فیلم و یا سنسور دوربین دیجیتال قرار داشته و مانع رسیدن نور به آن خواهد شد. این پرده در زمان عکاسی و یا نوردهی با کنار رفتن (باز شدن)، اجازه ورود نور و برخورد آن به گیرنده تصویر (فیلم و یا سنسور دوربین) برای مدت زمان مشخصی را می‏‌دهد. به تصویر متحرک دقت کنید.

پرده‌های شاتر دوربین از نظر جنس، مکانیزم و و محل قرارگیری با یکدیگر متفاوت هستند. بنابراین ممکن است که نوع مکانیزم شاتر دوربینی به صورت مکانیکی باشد و یا الکترونیک، جنس پرده پارچه‌ای باشد و یا فلزی، شاتر به صورت افقی حرکت کند و یا عمودی و این که شاتر در داخل بدنه‌ی دوربین قرار داشته باشد و یا داخل خود لنز.

در حال حاضر از نظر مکانیزم با ۲ نوع شاتر ، یعنی مکانیکی و الکترونیکی روبرو هستیم که اول از همه از شاتر‌های مکانیکی شروع می‌‌کنیم که از نظر محل قرارگیری به دو نوع تقسیم‌بندی می‌شوند.

انواع شاتر مکانیکی دوربین عکاسی

شاتر کانونی یا پرده‌ای ( Focal-plane shutter )

این نوع شاتر در داخل بدنه دوربین و درست در مقابل گیرنده تصویر یا همان سنسور قرار دارد. شاتر کانونی ممکن است به صورتی طراحی شده باشد که افقی حرکت کند و یا عمودی باز و بسته شود و ممکن است همانطور که گفته شد، جنس آن فلزی و یا پارچه‌ای باشد.

شاتر کانونی و یا پرده‌ای در داخل دوربین‌های SLR و یا مدل امروزی همان دوربین‌ها یعنی دوربین‌های DSLR به کار رفته است. البته در برخی از مدل‌ دوربین‌های قطع متوسط نیز، از این نوع شاتر استفاده شده است.

شاتر‌های کانونی، سرعت شاتر هایی بالاتر از ۱/۱۰۰۰ ثانیه را ارائه می‌دهند اما محدودیتی همانند سرعت سینکرونیزاسیون را هم دارند که برایتان در مقاله‌ای جداگانه به توضیح آن می‌پردازیم.

شاتر مرکزی ، برگی و یا تیغه‌ای ( Leaf shutter )

این نوع شاتر در داخل لنز بسیاری از دوربین‌های قطع متوسط و تمامی دوربین‌های قطع بزرگ تعبیه شده است و با باز و بسته شدن همانند شاترهای کانونی، میزان برخورد نور به سنسور و یا فیلم را کنترل می‌کند.

شاتر الکترونیکی

در دوربین‌های بدون آینه امروزی شاهد استفاده از شاتر الکترونیکی هستیم. به علت آن که مباحث تخصصی‌ای در رابطه با آن وجود دارد که می‌شود در موردشان صحبت کرد، حتما با مقاله‌ای جامع جزء به جزء به توضیح آن می‌پردازیم.

سرعت شاتر دوربین ( Shutter Speed ) چیست؟

سرعت شاتر در واقع به سرعت باز و بسته شدن شاتر دوربین گفته می‌شود؛ یعنی مدت زمانی که طول می‌کشد تا با باز شدن شاتر، نور به سنسور دوربین برخورد کرده و با بسته شدن آن‌ هم جلوی برخورد نور گرفته شود. این مدت زمان را یا دوربین به صورت اتوماتیک تعیین می‌کند و یا عکاس می‌تواند آن را نسبت به نیاز خودش تنظیم کند. قبل از توضیح بیشتر، ابتدا به اعداد زیر دقت کنید.

1/8000s – 1/4000s – 1/2000s – 1/1000s – 1/500s – 1/250s – 1/125s – 1/60s – 1/30s – 1/15s – 1/8s – 1/4s – 1/2s – 1s – 2s , … , 30s

شاید اگر با سرعت شاتر آشنا نیستید و از آن چیزی نمی‌دانید، حداقل این اعداد را در دوربین عکاسیتان دیده باشید. اعدادی کسری و یا طبیعی که واحد ثانیه را کنار خودشان دارند.

به عنوان مثال ۱/۸۰۰۰ ثانیه یعنی ۱ ثانیه را به ۸۰۰۰ قسمت تقسیم کنیم و این یعنی پرده شاتر دوربین تنها در یک هشت هزارم ثانیه باز و بسته می‌شود و این زمان کمتر از یک چشم به هم زدن اتفاق می‌افتد.

یا ۳۰ ثانیه هم یعنی شاتر دوربین با فشار دادن دکمه شاتر باز شده و بعد از سی ثانیه بسته می‌شود و سنسور دوربین ۳۰ ثانیه در معرض نور قرار می‌گیرد. به تصویر متحرک زیر دقت کنید.

خوب اگر یک بار دیگر به اعداد شاتر دوربین دقت کنید، ممکن است بپرسید که چرا اعدادی همانند ۱/۸۰۰۰ را در دوربینمان نداریم؟

دوربین های عکاسی دیجیتال نسبت به نوع کارایی و سطح طراحیشان ممکن است محدوده‌ای خاص از سرعت شاتر را پشتیبانی کنند و به عنوان مثال می‌توان گفت که دوربین کانن 250D یکی از مدل دوربین‌هایی است که تا حداکثر سرعت شاتر 1/4000 ثانیه را پشتیبانی می‌کند.

رابطه بین اعداد سرعت شاتر دوربین

اگر دوباره به اعداد دقت کنید، متوجه می‌شوید که هر عدد با عدد قبلی و بعدی خودش رابطه نصف و یا ۲ برابر دارد. یعنی ۱/۴۰۰۰ دو برابر ۱/۸۰۰۰ ثانیه و یا ۱/۳۰ نصف ۱/۱۵ ثانیه است. البته استثنایی داریم در ۱/۱۲۵ ثانیه و ۱/۶۰ ثانیه و یا ۱/۸ ثانیه و ۱/۱۵ ثانیه و … که جای نگرانی ندارد و می‌توان گفت بین هر عدد تا عدد بعدی و یا قبلی که ۲ برابر یا نصف آن است، به میزان یک استاپ فاصله داریم. هر استاپ نوری در واقع واحدی است که نشان دهنده‌ی نصف شدن و یا دو برابر شدن میزان نور است و در قسمت تاثیر سرعت شاتر بر تصاویر، کاملا آن را برایتان توضیح می‌دهیم. به تصویر زیر دقت کنید.

خوب یک سری از اعداد را اینجا دیده‌اید و شاید برایتان سوال شود که پس سرعت شاتر ۱/۲۵ ثانیه که در دوربینمان در اختیار داریم چیست؟

این اعداد جزئی و دقیق‌تر را نیز در دوربین عکاسی دیجیتالتان در اختیار دارید و می‌توان گفت که باز هم رابطه به همان شکل است و به عنوان مثال سرعت ۱/۵۰ ثانیه نصف سرعت ۱/۲۵ ثانیه بوده و همانطور فاصله‌ی بین این دو عدد ۱ استاپ است.

تاثیر سرعت شاتر بر تصاویر

تاثیر بر میزان نور

یکی از اتفاقاتی که با تغییر سرعت شاتر بر روی عکس‌هایمان مشاهده می‌کنیم، تغییر میزان نوردهی و یا روشنایی عکس است. بگذارید اینگونه برایتان بگوییم که در زمانیکه سرعت شاتر دوربین ما عدد سریعی همانند ۱/۴۰۰۰ ثانیه است، نور مدت زمان کمتری را اجازه دارد تا به سنسور برخورد کند و در نتیجه تصویر ما نور کمتری را مثلا نسبت به سرعت ۱/۲۵۰ ثانیه دریافت خواهد کرد.

حالا فرض کنید سرعت شاتر را از ۱/۴۰۰۰ به ۱/۸۰۰۰ ثانیه تغییر می‌دهیم، حال اگر عکاس نباشیم و با تغییر دیافراگم دوربین و یا مقدار حساسیت ایزو، این میزان کاهش برخورد نور به سنسور را جبران نکنیم، تصویر ما تاریک‌تر از تصویر گرفته شده با سرعت ۱/۴۰۰۰ ثانیه ثبت می‌شود و همینطور بالعکس. پس اگر به تصویر زیر دقت کنید متوجه خواهید شد که با افزایش سرعت شاتر، نور کمتر و با کاهش سرعت شاتر (نوردهی‌های طولانی‌تر)، نور بیشتری به سنسور و در نتیجه عکس خروجی ما خواهد رسید

تار شدن و فریز شدن سوژه

تمام اتفاقات متحرک اطراف ما دارای سرعت هستند. اگر حرکت یک آدم و یا یک ماشین را فرض کنید، حتما متوجه سرعت متفاوت آنها خواهید شد. حالا کنار این می‌شود حرکت قطار و یا هواپیما را هم فرض و یا به سرعت بارش باران و حرکت قطرات آب هم توجه کرد. حتی در زمانیکه دوربین عکاسیمان را در دست داریم و مشغول عکاسی هستیم، لرزش دست‌هایمان هم یک حرکت محسوب شده و سرعت خاصی دارد.

یکی از دلایل تار شدن عکس‌ها، چه به صورت اتفاقی و چه از روی عمد، تنظیم سرعت شاتر دوربین است. زمانی که سرعت شاتر تنظیم شده بر روی دوربین عکاسی، با در نظر گرفتن حرکت و سرعت خود سوژه، لرزش و حرکت دوربین و یا فاصله کانونی لنز، نتواند پاسخگوی فریز کردن (ثبت بدون کشیدگی و تاری) سوژه باشد، مطمئنا ما در عکس‌هایمان تاری را مشاهده می‌کنیم؛ حالا چه کم و چه به مقدار زیاد. به تصویر زیر دقت کنید.

پس باید نسبت به حرکت و سرعت خود سوژه، لرزش و حرکت دوربین و یا فاصله کانونی‌ای که با آن در حال عکاسی هستیم، برای ثبت یک عکس شارپ (واضح) سرعت شاتر مناسبی را انتخاب کنیم. البته بعضی از عکاسان نسبت به نوع نیاز و هدفشان، ممکن است از عمد عکس‌هایی را تار ثبت کرده و یا از تکنیک‌های مختلف سرعت شاتر برای تار ثبت کردن بخشی از تصویر استفاده کنند.

مثال ۱: به عنوان مثال ما می‌خواهیم از ماشینی که با سرعت بسیار زیاد در یک پیست در حال حرکت است، عکاسی کنیم. مطمئنا باید از سرعت شاتر سریعی استفاده کنیم تا بتوانیم ماشین را بدون هیچگونه تاری ثبت و فریز کنیم. انتخاب یک عکاس ناآشنا شاید عدد ۱/۶۰ ثانیه باشد که منجر به تاری ماشین در حال حرکت خواهد شد و شاید یک عکاس خبره از عددی مثل ۱/۱۰۰۰ ثانیه استفاده کند و بتواند همانند تصویر زیر ماشین را به صورت فریز ثبت کند.

مرور و جمع‌بندی خلاصه:

افزایش سرعت شاتر مثل تغییر از ۱/۳۰ به ۱/۵۰۰ ثانیه = کاهش زمان برخورد نور به سنسور = تصویر تاریک‌تر در صورت عدم جبران = رسیدن به تصویری شارپ و واضح‌تر

کاهش سرعت شاتر مثل تغییر از ۱/۱۰ به ۴ ثانیه = افزایش زمان برخورد نور به سنسور = تصویر روشن‌تر در صورت عدم جبران = امکان تار شدن سوژه

سرعت شاتر در دوربین عکاسی و نحوه تنظیم آن

عدد سرعت شاتر را به راحتی می‌توانید در دوربینتان پیدا کنید. اما قبل از آن باید این نکته را بدانید که برای تنظیم سرعت شاتر حتما باید مد (حالت عکاسی) دوربینتان بر روی M مخفف Manual (حالت دستی) و یا بر روی حالت تقدم سرعت شاتر ، Tv (در دروبین‌های کانن) و S (در دوربین‌های نیکون) باشد. چون در صورتی که دوربینتان در حالت اتوماتیک قرار داشته باشد، نسبت به شرایط محیطی، خودش تصمیم می‌گیرد که سرعت شاتر را بر روی چه عددی تنظیم کند.

مثال ۲: به عنوان مثال ما می‌خواهیم از شخصی که بر روی یک صندلی نشسته و حرکت آنچنانی ندارد، عکاسی کنیم. در انتخاب اول شاید سرعت شاتری را انتخاب کنیم که تمامی سوژه‌های موجود در قابمان واضح و بدون تاری ثبت شوند؛ شاید سرعتی همانند ۱/۵۰۰ ثانیه. اما کمی که عکاسانه‌تر به موضوع نگاه کنیم، متوجه این موضوع خواهیم شد که می‌توانیم با سرعت شاتر ۱/۳۰ ثانیه یا نزدیک به این اعداد، فرد نشسته بر روی صندلی را از سایر افراد جدا کنیم؛ آن هم با تار شدن افراد در حال حرکت با سرعت بیشتر.

در دوربین کانن 80D، سرعت شاتر 1/8000 ثانیه به شکل خلاصه 8000 نوشته شده است.

 سرعت شاتر در دسترسی سریع بر روی نمایشگر دوربین نیکون D7200

البته در زمانیکه چشمتان را بر روی منظره‌یاب (ویزور) دوربین قرار می‌دهید و دکمه شاتر را تا نیمه فشار دهید هم، عدد سرعت شاتر را می‌بینید.